Despoboación, envellecemento e políticas sociais en Castela e León

  1. Díez Modino, José Manuel 1
  2. Pardo Fanjul, Ana 2
  1. 1 Universidad de León- Facultad de CC. Económicas y Empresariales
  2. 2 Universidad de León – Facultad de Ciencias Económicas y Empresariales
Revista:
Revista galega de economía: Publicación Interdisciplinar da Facultade de Ciencias Económicas e Empresariais

ISSN: 1132-2799

Ano de publicación: 2020

Título do exemplar: Special Issue: Socio-economic challenges of demographic change

Volume: 29

Número: 2

Páxinas: 18-35

Tipo: Artigo

DOI: 10.15304/RGE.29.2.6959 DIALNET GOOGLE SCHOLAR lock_openDialnet editor

Outras publicacións en: Revista galega de economía: Publicación Interdisciplinar da Facultade de Ciencias Económicas e Empresariais

Resumo

Envellecemento e despoboamento son os dous principais desafíos do reto demográfico ao que se enfrontan varias rexións de España e de Europa. Aínda que o avellentamento pode ser considerado como un logro das sociedades, o despoboamento parécese máis a un fracaso. Estes dous fenómenos interactúan entre si, de forma que o despoboamento, ao estar provocado por baixas taxas de natalidade ou por emigración de poboación nova, contribúe a que o índice de vellez sexa maior, e o envellecemento, pola súa banda, agrava o problema de despoboamento, xa que unha poboación envellecida ten menores taxas de natalidade e, finalmente, aumenta as taxas de mortalidade. Non obstante, esta relación entre envellecemento e despoboamento non ten por que ser unicamente nesa dirección; é posible –e cada vez parece máis necesario– que as políticas orientadas á atención e aos coidados das persoas maiores contribúan a paliar o problema do despoboamento. O obxectivo deste traballo é mostrar que é preciso converter o envellecemento nun reto para combater o problema do despoboamento, especialmente a través das políticas sociais orientadas á atención das persoas maiores.

Referencias bibliográficas

  • Abellán, A., e Esparza, C. (2009). Solidaridad, familia y dependencia entre las personas mayores. Informes Portal Mayores, 99, 1-19. Recuperado de: http://envejecimiento.csic.es/documentos/documentos/pm-solidaridad-familiar.pdf
  • Adelantado, J. (2004). Las políticas sociales. Recuperado de https://campus.usal.es/~dpublico/areacp/materiales/6.2.laspoliticassociales.pdf
  • Alcaide, J. (Dir.). (2007). Evolución de la población española durante el siglo XX, por provincias y comunidades au-tónomas. Bilbao: Fundación BBVA. Recuperado de: https://www.fbbva.es/publicaciones/evolucion-de-la-poblacion-espanola-en-el-siglo-xx-por-provincias-y-comunidades-autonomas/
  • Alemán, C. (2013). Políticas públicas para mayores. Gestión y Análisis de Políticas Públicas, 9. Recuperado de https://www.redalyc.org/articulo.oa?id=281528255001
  • Asociación Estatal de Directores y Gerentes en Servicios Sociales. (2019). Situación y evolución de los servicios re-sidenciales para personas mayores en España y en cada una de las Comunidades Autónomas (2010/2018). Recuperado de: https://www.news3edad.com/wp-content/uploads/2020/01/Gr%C3%A1ficos-Residencias-2018.pdf
  • Cabré, A., Domingo, A., e Menacho, T. (2001). Demografía y crecimiento de la población española durante el siglo XX. En M. Pimentel Siles (Coord.), Procesos migratorios, economía y personas(pp. 121-138). Almería: Institutode Estudios de Cajamar. Recuperado de: https://www.publicacionescajamar.es/publicacionescajamar/public/pdf/publicaciones-periodicas/mediterraneo-economico/1/mediterraneo-economico-1.pdf
  • Castro-Martín, T., Martín-García, T., Abellán, A., Pujol, R., e Puga, D. (2015). Tras las huellas de la crisis económica en la demografía española. Panorama Social, 22. Madrid: FUNCAS. Recuperado de: https://www.funcas.es/Publicaciones/Detalle.aspx?IdArt=22238
  • Comisión de las Comunidades Europeas. (2005). Comunicación de la Comisión, de 16 de marzo de 2005. Libro Ver-de «Frente a los cambios demográficos, una nueva solidaridad entre generaciones». COM(2005) 94 final. Bruse-las, Bélgica: Comisión de las ComunidadesEuropeas. Recuperado de https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/?uri=CELEX:52005DC0094
  • Comisión de las Comunidades Europeas. (2006). Comunicación de la Comisión, de 12 de octubre de 2006, «El futu-ro demográfico de Europa: transformar un reto en una oportunidad».COM(2006) 571 final. Bruselas, Bélgica: Comisión de las Comunidades Europeas.Recuperado de: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/TXT/HTML/?uri=LEGISSUM:c10160&from=EN
  • Comisión de las Comunidades Europeas. (2007). Comunicación de laComisión, de 11 de septiembre de 2007, «Ter-cer informe anual sobre inmigración e integración». COM(2007) 512 final. Bruselas, Bélgica: Comisión de las Comunidades Europeas. Recuperado de:https://eur-lex.europa.eu/legal-content/ES/ALL/?uri=CELEX:52007DC0512
  • Comisionado del Gobierno frente al Reto Demográfico. (2019). Estrategia nacional frente al reto demográfico. Di-rectrices generales. Madrid: Ministerio de Política Territorial y Función Pública. Recuperado de: https://www.mptfp.gob.es/dam/es/portal/reto_demografico/Estrategia_Nacional/directrices_generales_estrategia.pdf.pdf
  • Consejo de Colegios Oficiales de Médicos de Castilla y León. (2020). Noticias del CCOMCYL. Dosieres de prensa. León: CCOMCYL. Recuperado de http://www.colegiosmedicoscastillayleon.com/noticias.html
  • Consejo Económico y Social de Castilla y León. (2017). Informe sobre la situacióneconómica y social de Castilla y León en 2016.Valladolid: Consejo Económico y Social de Castilla y León. Recuperado de:http://www.cescyl.es/es/publicaciones/informes-anuales/informe-situacion-economica-social-castilla-leon-2016-4c1f
  • Decreto 14/2017, de 27 de julio, de autorización y funcionamiento de los centros de carácter social para la aten-ción a las personas mayores en Castilla y León. Boletín Oficial de Castilla y León, 145, de 31 de julio de 2017, 31600-31643. Recuperado de: http://bocyl.jcyl.es/boletines/2017/07/31/pdf/BOCYL-D-31072017-1.pdf
  • Dumont, G. F. (2001). Problemas y políticas demográficas en Europa. El papel de las ciudades. En A. Revilla Bon-nin e A. J. Precedo Ledo (Coord.), Los problemas demográficos en el cambio de siglo (pp. 13-29). A Coruña: Ins-tituto de Estudios Económicos. Recuperado de: https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2994704
  • European Commission. (2018). The silver economy. Final report. Brussels, Belgium: European Commission. Recu-perado de:https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/a9efa929-3ec7-11e8-b5fe-01aa75ed71a1
  • Eurostat. (2020). Variation de la population par région NUTS 2 -taux de variation, de variation naturelle et solde migratoire plus ajustement. Luxembourg, Luxembourg: Eurostat.Recuperado de: https://ec.europa.eu/eurostat/databrowser/view/tgs00099/default/table?lang=fr
  • Fundación EOI. (2002). El envejecimiento de la población: nuevas oportunidades de empleo y formación. Madrid: Fundación EOI. Recuperado de: https://www.eoi.es/es/savia/publicaciones/19830/el-envejecimiento-de-la-poblacion-nuevas-oportunidades-de-empleo-y-formacion
  • González-Leonardo, M., e López-Gay, A. (2019). Emigración y fuga de talento en Castilla y León. Boletín de la Aso-ciación de Geógrafos Españoles, 80, 1-31. DOI: http://dx.doi.org/10.21138/bage.2612
  • Instituto Nacional de Estadística. (2018). Proyecciones de la población de España 2018-2068. Madrid: INE. Recu-perado de:https://www.ine.es/dyngs/INEbase/es/operacion.htm?c=Estadistica_C&cid=1254736176953&menu=ultiDatos&idp=1254735572981
  • Instituto Nacional de Estadística. (2020a). Indicadores demográficos básicos. Madrid: INE. Recuperado de: https://www.ine.es/jaxiT3/Datos.htm?t=1432#!tabs-tabla
  • Instituto Nacional de Estadística. (2020b). Encuesta continua de hogares. Madrid: INE. Recuperado de:https://www.ine.es/jaxi/Tabla.htm?path=/t20/p274/serie/prov/p05/l0/&file=03012.px&L=0
  • Junta de Castilla y León. (2010). Agenda para la población de Castilla y León 2010-2020. Versión inicial. Vallado-lid: Junta de Castilla y León. Recuperado de: https://www.jcyl.es/web/es/agendapoblacion/agenda-para-poblacion/agenda-poblacion-2010-2020.html
  • Junta de Castilla y León. (2017). Agenda para la población de Castilla y León 2010-2020. Medidas. Valladolid: Junta de Castilla y León. Recuperado de: https://www.jcyl.es/web/es/agendapoblacion/agenda-para-poblacion/agenda-poblacion-2010-2020.html
  • Junta de Castilla y León. (2019a). Indicadores demográficos. Definiciones 2012-2014. Valladolid: Junta de Castilla y León. Recuperado de: https://estadistica.jcyl.es/web/es/estadisticas-temas/indicadores-demograficos.html
  • Junta de Castilla y León. (2019b). Nuevo modelo de asistencia sanitaria en el medio rural. Documento marco. Valladolid: Junta de Castilla y León.Recuperado de: https://www.saludcastillayleon.es/institucion/es
  • Lei 45/2007, de 13 de decembro para o desenvolvemento sostible do medio rural. Lexislación consolidada. Bole-tín Oficial del Estado, 299, de 14 de decembro de 2007. Referencia: BOE-A-2007-21493. Última modificación: 21 de outubro de 2009. Recuperado de: https://www.boe.es/buscar/pdf/2007/BOE-A-2007-21493-consolidado.pdf
  • López Trigal, I., e Prieto Sarro, L. (1999). Evolución demográfica reciente y ordenación del territorio en Castilla y León. Revista de Investigación Económica y Social de Castilla y León, 1,87-102.Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1219339
  • Lorenzo, F. (Coord.). (2014). VII Informe sobre exclusión y desarrollo social en España. Madrid: Fundación FOESSA. Recuperado de: https://www.foessa2014.es/informe/uploaded/descargas/VII_INFORME.pdf
  • Martínez, R., Roldán, S., e Sastre, M. (2018). La atención a la dependencia en España. Evaluación del sistema actual y propuesta de implantación de un sistema basado en el derecho universal de atención suficiente por parte de los servicios públicos. Estudio de su viabilidad económica y de sus impactos económicos y sociales. Papeles de Trabajo 5/2018. Madrid: Instituto de Estudios Fiscales. Recuperado de: https://www.ief.es/docs/destacados/publicaciones/papeles_trabajo/2018_05.pdf
  • Ministerio de Asuntos Económicos y Transformación Digital. (2020). Cobertura de banda ancha en España en el año 2019. Madrid: Ministerio de Asuntos Económicos y Transformación Digital, Secretaría de Estado de Telecomunicaciones e Infraestructuras Digitales. Recuperado de: https://avancedigital.gob.es/banda-ancha/cobertura/Paginas/informes-cobertura.aspx
  • Ministerio de Ciencia, Investigación y Universidades. (2019). Datos y cifras del sistema universitario español. Pu-blicación 2018-2019. Madrid: Ministerio de Ciencia, Investigación y Universidades. Recuperado de: https://www.ciencia.gob.es/stfls/MICINN/Universidades/Ficheros/Estadisticas/datos-y-cifras-SUE-2018-19.pdf
  • Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino.(2009). Población y sociedad rural. Análisis y prospecti-va. Serie Agrinfo 12. Madrid: Ministerio de Medio Ambiente y Medio Rural y Marino. Recuperado de:https://www.mapa.gob.es/es/ministerio/servicios/analisis-y-prospectiva/Agrinfo12_tcm30-88390.pdf
  • Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social. (2019). Informe Anual del Sistema Nacional de Salud 2018. Madrid: Ministerio de Sanidad, Consumo y Bienestar Social. Recuperado de:https://www.mscbs.gob.es/estadEstudios/estadisticas/sisInfSanSNS/tablasEstadisticas/InfAnSNS.htm
  • Pinilla, V., e Sáez, L. A. (2016). La despoblación rural en España: génesis de unproblema y políticas innovadoras. SSPA (Áreas Escasamente Pobladas del Sur de Europa). Recuperado de: http://sspa-network.eu/wp-content/uploads/Informe-CEDDAR-def-logo.pdf
  • Rodríguez-Pardo del Castillo, J. M. (2019). La derivada de la longevidad. Ekonomiaz, 96, 30-51. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=7172061
  • United Nations Development Programme. (2019). Human development report 2019. Beyond inome, beyond ave-rages, beyond today: Inequalities in human development in the 21st century. New York, NY: UNDP. Recuperado de: http://hdr.undp.org/en/2019-report
  • Zoido, F., e Arroyo, A. (2003). La población de España. En A. Arroyo (Ed.), Tendencias demográficas durante el si-glo XX en España(pp. 19-75). Madrid. Instituto Nacional de Estadística. Recuperado de:https://www.ine.es/ss/Satellite?L=es_ES&c=INEPublicacion_C&cid=1259924959283&p=1254735110672&pagename=ProductosYServicios%2FPYSLayout&param1=PYSDetalleGratuitas